رابطه بین تیروئید و قند خون
هر دو توسط سیستم غدد درون‌ریز، کنترل می‌شوند و ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. بنابراین بروز اختلال در هرکدام می‌تواند دیگری را با اختلال روبه‌رو کند.
سیستم غدد درون‌ریز
سیستم غدد درون‌ریز از گروهی از سلول‌ها و غدد ساخته می‌شود که به واسطه تولید هورمون‌ها، بسیاری از فعالیت‌های بدن را کنترل می‌کند. غده تیروئید، غده هیپوفیز، غده آدرنال، پانکراس، بیضه و تخمدان‌ها همگی شبکه غدد درون‌ریز ما را تشکیل می‌دهند.
غده تیروئید
غده پروانه‌ای شکل تیروئید، بر بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن مانند تنفس، ضربان قلب، دمای بدن و هضم مواد غذایی اثر می‌گذارد. اگر غده تیروئید شما ضعیف شود، نمی‌تواند به‌اندازه نیاز بدن هورمون تولید کند… به چنین وضعیتی کم‌کاری تیروئید گفته می‌شود. علائم آن عبارت‌اند از: افزایش وزن، عدم تحمل سرما، پایین آمدن ضربان قلب، خستگی، دردهای عضلانی و …
در مقابل اگر تیروئید شما بیش‌ازحد فعال شود، بیش از نیاز بدن هورمون تولید می‌کند… به چنین وضعیتی پرکاری تیروئید گفته می‌شود. برخی از علائم آن عبارت‌اند از: عدم تحمل گرما، اختلال خواب، اختلال در خلق‌وخوی، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب و …
غده پانکراس (لوزالمعده)
پانکراس در پشت معده و پایین ان قرار دارد، غده‌ای که مسئول تولید آنزیم‌های گوارشی و همچنین انسولین است، انسولین هورمونی است که میزان قند خون شما را تنظیم می‌کند… انسولین در بخشی از پانکراس به نام جزایر لانگرهانس، همراه با هورمون گلوکاگون و دیگر هورمون‌های مهم تولید می‌شود.
تنظیم قند خون
وقتی شما غذا می‌خورید، سطح گلوکز (قند) در جریان خون افزایش می‌یابد. این فرایند بر بخش‌های مختلفی از بدن اثر می‌گذارد، ازجمله: سیستم عصبی، دستگاه گوارش، کبد، کلیه‌ها، چربی‌ها و عضلات. انسولین نقش بسیار مهمی در تنظیم قند خون شما دارد…
انسولین از طریق مکانیسم‌های زیر قند شما را پایین می‌آورد:
* انتقال گلوکوز به سلول‌ها تا در آنجا قند به انرژی تبدیل شود.
* تبدیل گلوکوز به گلیکوژن (قند ذخیره بدن) در کبد و ماهیچه‌ها
* تبدیل قندها به چربی (لیپوژنز)
اگر قند خون شما از حد طبیعی پایین‌تر بیاید، پانکراس هورمون گلوکاگون را ترشح می‌کند تا اثر انسولین خنثی شود. درنتیجه قند ذخیره شده در کبد آزاد می‌شود. همچنین پروتئین های ذخیره بدن نیز به قند تبدیل می‌شوند تا انرژی موردنیاز بدن فراهم گردد.
دیابت
اگر به هر دلیلی قند خون شما به‌خوبی تنظیم نشود، می‌تواند درنهایت به بیماری دیابت منجر شود. وضعیتی که به آن هایپرگلیسمی یا افزایش سطح قند خون گفته می‌شود.
بر اساس تحقیقات متخصصین، عواملی همچون ژنتیک، سن، عدم فعالیت فیزیکی، چاقی شکمی، تجمع چربی در ناحیه لگن (چاقی مرکزی) و سایر عوامل می‌توانند شانس ابتلای به دیابت را افزایش دهند.
دیابت معمولاً در اثر کاهش ترشح انسولین یا مقاومت سلول‌ها در برابر انسولین ایجاد می‌شود.
اگر در بدن ترشح انسولین افزایش یابد، مانند زمان بارداری، چاقی، استرس، ترشح بیش‌ازحد هورمون کورتیزول و … پانکراس سعی می‌کند با افزایش سطح قند خون این موضوع را جبران کند.
اگر ترشح انسولین کاهش یابد، مانند زمانی که سلول‌های بتا در پانکراس صدمه می‌بینند، قند خون افزایش می‌یابد. اگر سلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم شوند شرایط بدتر می‌شود، درنتیجه بافت‌ها و سلول‌ها نمی‌توانند از قند موجود در خون بهره‌برداری کنند و آن را به مصرف برسانند.
دو نوع دیابت وجود دارد:
1- دیابت نوع یک که دران بدن نمی‌تواند انسولین تولید کند. این اتفاق معمولاً در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای پانکراس اتفاق می‌افتد، جایی که انسولین تولید می‌شود. بیشتر در کودکان یا افراد جوان دیده می‌شود. لازم است افراد مبتلا به دیابت نوع یک تا آخر عمر، انسولین تزریق کنند.
2- دیابت نوع دو که به دیابت بزرگ‌سالان مشهور است. در دیابت نوع دو یا انسولین به مقدار کافی تولید نمی‌شود و یا سلول‌ها نسبت به انسولین موجود در خون پاسخ نمی‌دهند و نسبت به آن مقاوم می‌شوند. این نوع از دیابت به‌تدریج و در طول زمان شکل می‌گیرد و معمولاً تا چندین سال تشخیص داده نمی‌شود، مگر در مراحل نهایی ان که بیمار دچار علائم بارز می‌شود.
علائم و نشانه‌های دیابت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
افزایش تشنگی
تکرر ادرار
سوزن سوزن شدن یا کاهش حس در دست‌وپا
مبتلا شدن به عفونت‌ها و طول کشیدن بهبودی
تاری دید
خشکی پوست یا خارش
کاهش وزن بدون دلیل
تهوع و استفراغ
تحریک‌پذیری
خستگی و ضعف
نوسانات خلق‌وخوی
اثر کم‌کاری تیروئید بر سطح قند خون
اختلال در غده تیروئید حدود 6.6 درصد از جمعیت جهان را درگیر می‌کند، کم‌کاری تیروئید شایع‌ترین نوع این اختلال محسوب می‌شود. متأسفانه گاهی این اختلال با دیابت نوع یک یا دو، هم‌زمان مشاهده می‌شود.
رابطه بین کم‌کاری تیروئید و سطح قند خون توسط دکتر” Chaker” و همکارانش مورد پژوهش قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تیم تحقیقاتی ضعیف بودن عملکرد غده تیروئید می‌تواند احتمال مبتلا شدن به دیابت نوع 2 را افزایش دهد، به‌ویژه در افرادی که در مرحله پیش دیابت قرار دارند.
در تحقیقی در سال 2014 نشان داده شد که کم‌کاری تیروئید می‌تواند به هیپوگلیسمی (افت قند خون) منجر شود، برخی از دلایل آن عبارت‌اند از:
- کاهش کورتیزول و هورمون رشد که باعث افزایش دوره افت قند خون می‌شود.
- اختلال در مسیر متابولیکی تولید و تجزیه گلوکوز.
- کاهش سطح آدرنال که شرایط افت قند خون را بدترمی‌کند.
- کاهش ترشح و تاثیر گلوکاگون که منجر به کند شدن تجزیه انسولین می‌شود.
- کند شدن تخلیه معده که باعث تأخیر جذب قندها از روده‌ها می‌شود.
پیشرفت عوارض
متأسفانه این شرایط می‌تواند منجر به افزایش مقاومت بدن نسبت به انسولین گردد، درنتیجه در درازمدت حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین کم می‌شود. این امر باعث می‌شود قند یا همان گلوکوز نتواند وارد سلول‌ها شود و درنهایت فرد به پیش دیابت یا دیابت مبتلا می‌گردد.
همچنین مقاومت به انسولین باعث بزرگ شدن بافت تیروئید می‌شود، و می‌تواند ندول یا گره‌های تیروئید را نیز توسعه دهد.
در ادامه و در صورت عدم درمان ممکن است مشکلات عصبی و عروقی به سراغ بیمار آید و حتی در کار کلیه‌ها اختلال ایجاد کند.
بنابراین چه باید کرد؟؟؟
کم‌کاری تیروئید و دیابت بیماری‌های مزمنی هستند به این معنی که در ادامه زندگی برای مدت طولانی با شما همراه خواهند بود. خوشبختانه برای جلوگیری از عوارض و توسعه این بیماری‌ها، اقدامات زیادی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توانید شرایط خود را در حالت بهینه مدیریت کنید:
رژیم غذایی سالم
اضافه‌وزن یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خطری است که در پس دیابت نوع 2 نهفته است. با داشتن رژیم غذایی سالم و کاهش کالری دریافتی می‌توانید قند خون خود را به ثبات برسانید.
انجمن دیابت، گوارش و کلیه امریکا توصیه می‌کنند برای کاهش دریافت کالری مصرفی و افزایش توانایی بدن در مدریت قند خون، حجم وعده‌های غذایی را کاهش داده و به‌جای آن تعداد دفعات آن را افزایش دهید.
ورزش:
کم‌تحرکی عامل مهم دیگری است که احتمال بروز دیابت را افزایش می‌دهد. چاقی، بخصوص چاقی شکمی مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد، همچنین احتمال بروز سرطان تیروئید را نیز بالا می‌برد. بر اساس تحقیقات کاهش وزن می‌تواند این خطرات را کاهش دهد.
بر اساس تحقیقی دیگر شما می‌توانید با کاهش تنها 5 الی 7 درصد از وزن کنونی خود، بروز دیابت را به تأخیر اندازید. در حقیقت انجام 30 دقیقه ورزش، 5 نوبت در هفته می‌تواند عوارض هردو بیماری یعنی دیابت و کم‌کاری تیروئید را کاهش دهد.
پیگیری درمان
در مقایسه با سایر افراد، در مبتلایان به اختلال تیروئید، دیابت شایع‌تر است. بنابراین مدیریت این دو بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
وضعیت هورمون‌های شما و قند خونتان باید به‌دقت تحت نظر پزشک قرار داشته باشد تا با آزمایش منظم در صورت نیاز دوز داروهای شما تنظیم گردد.
با توجه به ارتباط بین این دو اختلال، استفاده منظم از داروهای تیروئید می‌تواند به تثبیت قند خون کمک کند، همچنین از بروز اختلال در کلیه‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد.
در افرادی که هم‌زمان به اختلال تیروئید و دیابت نوع دو مبتلا هستند، استفاده از متفورمین برای هر دو بیماری مؤثر است.
متفورمین نه‌تنها باعث کاهش مقاومت به انسولین و سطح قند خون در بدن می‌شود، بلکه مطالعات نشان می‌دهد از تیروئید نیز محافظت می‌کند. درنتیجه این دارو خطر ابتلا به سرطان تیروئید را پایین می‌آورد.
چکاب منظم
به‌صورت منظم به پزشک خود مراجعه کنید و آزمایش‌های توصیه‌شده را انجام دهید. نمی‌توان وجود رابطه بین اختلال در تیروئید و دیابت را انکار یا پنهان کرد. ضروری است تمام توان خود را بکار گیرید تا سطح قند خون خود را تثبیت کرده و هورمون‌های تیروئید خود را در بهترین سطح ممکن نگه دارید.
منبع: thyromate.com
ترجمه: مهدی مسعود ناصری
