خانه / مکمل ها و کم کاری تیروئید / سلنیوم / سلنیوم و کم کاری تیروئید

سلنیوم و کم کاری تیروئید

سلنیوم چیست؟ و چرا مفید است؟

در سال ۱۹۶۹، فضاپیمای آپولو به زمین نشت و با خود نمونه ای از خاک ماه را به ارمغان اورد. سلنیوم یکی از مواد موجود در ان نمونه بود. کلمه سلنیوم  از ریشه سلنه گرفته شده که به یونانی یعنی “ماه”. 

از اوایل دهه ۸۰ جامعه علمی شروع به مطالعه بر روی سلنیوم و اثرات آن بر بدن نمود. در دهه گذشته، دانشمندان شروع به درک نقش  سلنیوم در پاسخ های ایمنی و عملکرد تیروئید، کردند.

نتیجه کلی این است: سلنیوم یک عنصر پویا و ضروری برای رشد مناسب، تقویت و عملکرد سیستم ایمنی، محسوب می شود . همچنین در سوخت و ساز نیز نقش ایفا می کند.

چگونه بدن ما سلنیوم را دریافت می کند؟

سلنیوم ماده ای است که به طور طبیعی داخل بدن تولید نمی شود. یک ماده معدنی کمیاب است که در  غذاها و خاک وجود دارد. بسته به محیطی که غذاها در ان پروش می یابند، میزان سلنیوم غذاها نیز متفاوت است زیرا که میزان سلنیوم خاک در مکان های مختلف متفاوت می باشد.

چگونه بدن ما از سلنیوم مواد غذایی استفاده می کند؟

  برای درک اهمیت سلنیوم و ارتباط آن با تیروئید، و همچنین سیستم ایمنی بدن،  باید مسیر تغییرات سلنیوم در بدن را بخوبی شناسایی کنیم. پس از ورود سلنیوم به بدن، تبدیل به سلنو-آنزیم ها می شود. (به پروتئین های خاصی متصل می شود). معمولا سلنیوم، به یکی از سه نوع سلنو-پروتئین  زیر تبدیل می شود.

GPX (پراکسیدازهای گلوتاتیون). نقش آنتی اکسیدانی دارند و به همین علت هم بسیار شناخته شده هستند.

TRX (ردوکتازهای تیوردوکسین). در ساختار و رشد سلول فعالیت می کنند.

DIS (دیدیناز لودو تیرونین). مسئول عملکرد متابولیک و تبدیل T4 به T3 .

هر کدام از این سلنو پروتئین ها نقش مهمی در عملکرد تیروئید دارند. در واقع، ۱۱ سلنو پروتئین با تیروئید و هورمون های تیروئیدی مرتبط هستند. بنابراین جای تعجب نیست که میزان سلنیوم  در غده تیروئید بالاتر از  دیگر بخش های  بدن می باشد. در زمان کمبود سلنیوم، بدن سلنیوم موجود در دیگر اندام ها را به  تیروئید فرا می خواند.

حالا متوجه می شوید چرا افرادی که دچار کمبود سلنیوم هستند، دچار مه مغزی، پیری و به طور کلی کاهش عملکردهای شناختی می شوند. هنگام کمبود سلنیوم، حتی مغز و انتقال دهنده های عصبی نیز به در الویت دوم قرار می گیرند.

سلنیوم چه نقشی در تیروئید دارد؟  چه ارتباطی با ید دارد؟

همانطور که قبلا گفته شد، سلنوپروتئین های گروه DIS  در تبدیل هورمون های T4 به هورمون های T3 نقش ایفا می کنند. T3  شکل فعال هورمون های تیروئید است که بدن می تواند از ان استفاده کند. این انزیم با حذف یک اتم ید از T4 این کار را انجام می دهد.

اما، سلنیوم رابطه دیگری نیز با ید دارد. کاملا ثابت شده است که کمبود شدید و همزمان ید و سلنیوم منجر به بیماری کرتینیسم نرولوژیکی میگردد. کمبود ید باعث گواتر می شود در حالیکه، طبق نتایج اولتراساوند، تیروئید “پربار” یا سنگین نتیجه کمبود سلنیوم خواهد بود. 

استفاده از مکمل های سلنیوم به هنگام کمبود ید باعث بزگ و بدتر شدن شرایط تیروئید می شود. برعکس این حالت نیز وجود دارد یعنی درهنگام کمبود سلنیوم با مصرف مکمل های ید، شرایط تیروئید بدتر می شود.  در واقع، اگردر یک زمان، یکی بالا ودیگری پایین باشد، علائم کمبود رخ خواهد داد و اغلب اوقات شرایط بدتر و بدتر می شوند. بنابراین اگر بطور همزمان هم کبود سلنیوم وجود داشته باشد هم کمبود ید: یا  باید هر دو مکمل باهم مصرف شود و یا هیچکدام مصرف نشوند.

کمبود سلنیوم منجر به تشدید بیماری های گریوز، کم کاری تیروئید، بیماری هاشیموتو و دیگر اختلالات تیروئید می شود.

غده تیروئید در طی روند تولید هورمون T4، پراکسید هیدروژن نیزتولید می کند. در حالیکه مقداری از این پراکسید هیدروژن برای عملکرد صحیح غده تیروئید ضروری است، مقادیر مازاد آن می تواند باعث افزایش هرچه بیشتر تولید هورمون T۴ شود که در نتیجه ممکن است در پی ان  میزان T3  کاهش یابد. پراکسید هیدروژن بیش از حد، باعث تخریب سلولی نیز می شود. سلنیوم، بصورت آنزیم های آنتی اکسیدان GPx ، مقادیر اضافی پراکسید هیدروژن را حذف می کنند و بصورت آنزیم های TRx مانع آسیب سلولی و نکروز سلول های غده تیروئید می شوند.

سلنیوم چه نقشی در بیماری هاشیموتو دارد؟

در حال حاظر تحقیقات نشان می دهد که سلنیوم  نه تنها به بازیابی و تعادل تیروئید کمک می کند، بلکه در به تعادل رساندن سیستم ایمنی بدن نیز موثر است.

کسانی که مبتلا به بیماری خود ایمنی تیروئید می باشند، ممکن است به علت رژیم غذایی و یا سایر شرایط خودایمنی (مانند سلیاک، کرون، کولیت اولسراتیو ) دچار کمبود سلنیوم شوند. ۹۰ درصد از سیستم ایمنی بدن به روده کوچک مربوط می شود، جایی که سرچشمه اختلالات خود ایمنی است.

برخی از مبتلایان به اختلالات خود ایمنی، اغلب برای جلوگیری از تشدید پاسخ ایمنی بدن، گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف می کنند. متاسفانه، حجم زیادی از سلنیوم ما از طریق نان، ماکارونی، غلات و آرد غنی شده با سلنیوم تامین می شود. علاوه بر ان، حجم زیادی از سلنیوم از طریق روده کوچک جذب می شود، بنابراین کسانی که به علت بیماری خود ایمنی مشکلاتی در جذب مواد مغذی دارند، بیشتر مبتلا به کمبود سلنیوم می شوند.

تحقیقات نشان داده است که سلنیوم سیستم ایمنی را تنظیم می کند و کمبود سلنیوم در بدن موجب بروز اختلال در سیستم ایمنی می شود. کمبود خفیف سلنیوم وضعیت بیماری خود ایمنی را بدتر می کند، اما کمبود شدید ان منجر به تخریب سلول های تیروئید  و افزایش ماکروفاژها می شود.

از آنجا که سلنیوم مسئول اصلاح پاسخ های التهابی بدن می باشد، اضافه کردن مکمل سلنیوم در رژیم غذایی، یک تصمیم عاقلانه است.

چقدر سلنیوم می توان مصرف نمود؟ ایا سلنیوم می تواند انتی بادی ها را کاهش دهد؟

اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان معتقدند که شروع دوز درمانی مناسب برای بهبود عملکرد تیروئید و سیستم ایمنی، ۲۰۰ میکروگرم در روز می باشد. مصرف این مقدار از سلنیوم، به طور قابل توجهی می تواند میزان “آنتی بادی های TPO ” را حدود ۵۵ الی ۸۶ درصد  و” TgAb  ” را حدود ۳۵ الی ۹۲ درصد  کاهش دهد.

توجه داشته باشید که  با وجود مصرف مکمل سلنیوم، هنوز هم پاسخ ایمنی بر علیه تیروئید وجود خواهند داشت(ولی میزان وشدت ان  کاهش می یابد). برخی از پژوهشها نشان می دهد که مصرف سلنیوم کمتر از ۲۰۰میکروگرم در روز، کافی نیست و ممکن است کمبود ید، گواتر و حملات خود ایمنی را افزایش دهد. موسسه ملی بهداشت و مکمل های طبیعی امریکا معتقد است که بزرگسالان نباید بیش از ۴۰۰ میکروگرم در روز سلنیوم مصرف نمایند.

چه غذاهایی غنی از سلنیوم هستند؟ در مورد مکمل ها چطور؟

هنگامی که میخواهید  سلنیوم مصرف کنید، چند نکته ای را باید در نظر داشته باشید. در ترکیبات مواد غذایی مقادیر متفاوتی از سلنیوم وجود دارد، اما ممکن است همزمان موادی را شامل باشند که از جذب سلنیوم جلوگیری کنند.

مواد غذایی غنی از سلنیوم عبارتند از صدف، خرچنگ، قلوه، جگر، بادام زمینی برزیلی، دانه های آفتابگردان، سبوس (گندم، برنج و جو)، خاویار، میگو و آجیل.

به یاد داشته باشید که میزان سلنیوم مواد غذایی به محیطی که درانجا رشد کرده اند، بستگی دارد. بادام زمینی برزیلی، یکی از بهترین منابع سلنیوم محسوب می شود.

محاسبه مقدار سلنیوم مصرفی از طریق مواد غذایی مشکل است، ولی مکمل ها می توانند این مشکل را برطرف کنند. استفاده از مکمل سلنیوم، مطمئن ترین روش تامین این عنصر است، اما انواع مختلفی از این مکمل ها در بازار وجود دارند.

مصرف فرم های آلی سلنیوم یعنی مخمر سلنیوم و سلنومتیونین ایمن تر است و جذب راحت تری دارند.

با وجود اینکه تحقیقات نشان داده مصرف روزانه تا ۱۶۰۰ میکروگرم سلنیوم به خوبی توسط بدن تحمل می شود و عوارض جانبی ندارد، غالب متخصصین مصرف روزانه ۲۰۰ میکروگرم را توصیه می کنند.

آیا  کسانی که دچار کمبود سلنیوم نیستند ویا مشکلات تیروئیدی ندارند، می توانند از سلنیوم استفاده کنند؟

 

استفاده از مکمل های سلنیوم فقط برای افرادی که دچار کمبود سلنیوم، اختلالات تیروئید یا نقص سیستم ایمنی هستند، مفید نمی باشد. دوزهای درمانی سلنیوم برای جوانان و سالمندان، حتی با سطح سلنیوم طبیعی نیز، مفید است. سلنیوم در تنظیم سطوح طبیعی تستسترون و استروژن کمک کرده و یک عنصر مفید برای داشتن باروری سالم است. 

سلنیوم به دفع چربی ها و فسفولیپیدها، (عوامل افزایش دهنده کلسترول خون)، کمک می کند. افراد مبتلا به افسردگی و اختلالات خلقی معمولا با کاهش سلنیوم  روبرو هستند. و بالاخره، مکمل های سلنیوم اثرات مهارکنندگی قوی بر علیه سلول های سرطانی دارند و خطر ابتلا به انواع سرطان ها (پروستات، سینه و رحم) را کاهش می دهد.

به هر حال مزایای مکمل سلنیوم  را نمی توان نادیده گرفت.کسانی که دندان شان با آمالگام پر شده و یا کسانی که از مکمل ید استفاده می کنند، ممکن است بیشتر به سلنیوم نیازمند باشند.

عوارض جانبی:

همانند بسیاری از مکمل ها، مصرف بیش از حد سلنیوم نیز میتواند عوارضی را در پی داشته باشد.

علائم و نشانه های مسمومیت با سلنیوم عبارتند از: اسهال، ریزش مو، شکنندگی ناخن ها  و ناراحتی های دستگاه گوارش.

برای کاهش خطر توصیه می شود مصرف سلنیوم از دوز مصرفی  ۲۰۰ میکروگرم شروع شود. 

استفاده صحیح و بجای مکمل سلنیوم برای کسانی که دچار اختلا تیروئید هستند و از خود ایمنی رنج می برند، بسیار مفید است. سلنیوم در به تعادل رساندن تیروئید و سیستم ایمنی بدن، نقش ایفا می کند.

قرص های  ضدبارداری:

برخی محققین معتقدند که در خانم های مصرف کننده قرص های ضدبارداری، سطح سلنیوم خون بالا می رود. مصرف همزمان باید زیر نظر پزشک باشد.

نکته مهم:

اگر چه مزیت های شگفت انگیز سلنیوم را در اینجا بر شمردیم ، اما توجه داشته باشید که بدون مشورت با پزشک نباید شروع به مصرف سلنیوم نمایید.ممکن است میزان ان در بدن شما افزایش یافته و دچار عارضه شوید. پس بهتر است قبل از مصرف میزان سلنیوم خون خود را ازمایش کنید.

ترجمه :مهدی مسعودناصری

درباره‌ی مهدی مسعودناصری

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *