خانه / غده تیروئید / آشنایی با غده تیروئید

آشنایی با غده تیروئید

آشنایی با غده تیروئید

غده تیرویید یکی از غدد درون ریز بدن است که هورمون های تیروئید را برای تنظیم سوخت وساز بدن شما تولید می کند. غده تیروئید پروانه‌ای شکل بوده و در جلو و طرفین گردن و مقابل مهره‌های تحتانی گردن قرار دارد. غده تیروئد از دوقسمت تقریبا قرینه تشکیل شده که توسط بخش باریکی به نام تنگه تیروئید (اسیموس) به یکدیگر متصل هستند. غده تیروئید از تعدادی فولیکول حاوی مواد زرد رنگ و نیمه مایع به نام کلوئید ساخته شده است که دارای چهار عملکرد اصلی می‌باشند: جذب و انتقال ید، ساخت و ترشح تیروگلوبین، اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمون‌های تیروئیدی و ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون.

 به طور کلی ترشح منظم این هورمون ها بسیاری از اعمال و ساختار بدن را از میزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت تأثیر قرار می دهد. عملکرد طبیعی غده ی تیروئید به عوامل متعددی از جمله عملکرد صحیح هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، دریافت کافی ید و تبدیل هورمون تیروکسین به تری یدو تیرونین بستگی دارد . هنگامی که هر یک از عوامل فوق به هر دلیلی ، از تعادل خارج شوند ، فرد متبلا به پرکاری یا کم کاری تیروئید خواهد شد. اختلال در میزان تولید و ترشح هورمون های تیروئید از شایع ترین بیماری های مربوط به غده ی تیروئید است. پشت غده تیروئید چهار غده پاراتیروئید وجود دارد که هورمون پاراتورمون را تولید می کنند که در تنظیم غلظت کلسیم بدن نقش دارد.

هورمون های تیروئید جزء مهمترین هورمون های بدن محسوب می شوند، آن ها برای مشتعل شدن سوخت درون میتوکندری سلول ها به منظور تولید انرژی، که بدن برای تمامی فعالیت های خود از آن استفاده می کند، ضروری هستند. بنابراین هر گونه اشکال در عملکرد غده تیروئید باعث ایجاد اختلال در تولید انرژی و بروز خستگی می شود.

این هورمون ها باعث افزایش متابولیسم(سوخت و ساز بدن) شده که تقریباً تمامی بخش های بدن را تحت تأثیر قرار می دهند از قبیل: سیستم گوارش(متابولیسم چربی ها، کربوهیدرات ها، تولید پروتئین)، تنظیم وزن بدن، تنظیم ضربان قلب و فشار خون، تنظیم تنفس، قدرت عضلانی، تنظیم خواب و عملکرد جنسی و غیره.

همچنین هورمون های تیروئید  بر خلق و خوی و بخش روان انسان نیز تأثیر گذارند، کمبود شدید آن ها در دوران حاملگی موجب نوعی عقب افتادگی ذهنی در جنین بنام کوتینیسم و در کودکان باعث کاهش فعالیت ذهنی و افسردگی می شود. زیادی هورمون ها نیز سبب بی قراری، عصبانیت و جنب و جوش بیش از حد می شود که به آن هایپرتیروئیدیسم(پرکاری تیروئید) گویند.

غده تیروئید  تقریبا ۵ سانتیمتر طول ، ۳ سانتیمتر عرض و ۳۰ گرم وزن دارد. این غده جزء بزرگترین غدد اندوکرین(غدد درون ریز) بوده که از دو لوب تشکیل شده است. اندازه آن در خانم‌ها بزرگتر است، البته اندازه آن در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می‌یابد. ممکن است گاهی لوب سومی هم به شکل هرمی از ایستموس یا دو لوب اصلی دیگر بیرون بزند. در بعضی موارد توده‌های کوچکی از جنس بافت تیرویید در اطراف غده مشاهده می‌شود که به غده اصلی اتصالی ندارند و با نام غدد اکسسوری (فرعی) تیروئیدی شناخته می‌شوند.

بیماری های غده تیرویید بسیار شایع بوده و میلیون ها نفر را در سراسر دنیا مبتلا می کند. شایع ترین بیماری های تیرویید، پرکاری و کم کاری این غده است. در هر دو حالت، غده تیرویید ممکن است بزرگ تر از حد نرمال باشد. بزرگی غده تیرویید را گواتر می نامند. گاهی اوقات التهاب غده تیرویید باعث بزرگی آن می شود. بیماران ممکن است دچار توده یا گره در غده تیرویید شوند. این توده ها ممکن است به آرامی یا بسیار سریع بزرگ شوند. این توده ها حتما باید به وسیله پزشک بررسی شوند. .

هورمونهای تیروئیدی

سلولهای تیروئید ، هورمون مختلفی  ترشح می‌کنند. تیروکسین یا تترایدوتیرونین یا (T4)، تری یدوتیرونین(T3) و (RT3) (تری یدوتیرونین معکوس)  و کلسی تونین (Calcitonine) .

از هورمون‌های تیروئیدی ذکر شده T4 به مقادیر بالا ترشح می‌گردد اما T3 بیشترین فعالیت را داراست و RT3 کمترین مقدار. 

وظیفه هورمون های تیروئید

اصلی ترین کار T3 و T4 کنترل فعالیت متابولیک سلول ها است. تیروکسین  و تری یدوتیرونین نمو صحیح مغز را ممکن می‌سازند، تولید ادرار ، تجزیه پروتئینها و جذب گلوکز توسط سلولها، را افزایش می‌دهد. کلسی تونین یا تیروکلسی تونین توسط تیروئید ترشح می‌شود. اما تحت کنترل TSH قرار ندارد. این هورمون در پاسخ به افزایش سطح کلسیم پلاسمای خون ترشح می‌شود و با افزایش دادن رسوب کلسیم در استخوان سطح کلسیم در پلاسما را پایین می‌آورد. 

اختلالات هورمونی غده تیروئید تاثیر مستقیمی در بروز ناباروری دارد بنابراین بررسی علل این اختلالات در ابتدای درمان ناباروری ضروری و با اهمیت است. به نظر پزشکان اختلالات تیروئید از شایع ترین اختلالات غدد به ویژه در زنان به ۲ صورت آشکار و پنهان است. حدود یک تا ۲ درصد علل و مشکلات باروری و کم شدن قدرت باروری زنان مربوط به مشکلات غدد از جمله غده تیروئید است. اختلالات غده تیروئید در مردان نیز در سنین بلوغ سبب کوتاهی قد یا تاخیر بلوغ و در جوانی سبب ناتوانی های جنسی می شود اما به طور کلی شیوع آن در مردان بسیار کمتر از زنان است.

نظیم غده تیروئید

هورمون TSH که به وسیله سلول‌های غده هیپوفیز قدامی ترشح می‌شود در کنترل عملکرد تیروئید نقش محوری داشته و مفیدترین نشانگر فیزیولوژیک فعالیت هورمون تیروئید است. عامل اصلی تنظیم تیروئید هورمون TSH است. ترشح این هورمون به وسیله هورمون هیپوتالاموسی TRH تنظیم می‌شود. TRH عمده‌ترین محرک سنتز و ترشح TSH است. تقریباً ۱۵ دقیقه پس از تجویز TRH میزان ترشح TSH به حداکثر خود می‌رسد. کاهش سطح هورمون‌های تیروئید سبب افزایش تولید TSH و تشدید اثر تحریکی TRH بر TSH می‌شود. افزایش سطح هورمون‌های تیروئید نیز به سرعت و به صورت مستقیم TSH را مهار کرده و همچنین اثر تحریکی TRH بر TSH را مهار می‌کنند. این نشان می‌دهد که هورمون‌های تیروئید عامل اصلی تنظیم کننده تولید TSH هستند. نظیر سایر هورمون‌های هیپوفیزی، TSH به صورت ضربانی ترشح می‌شود و میزان ترشح آن در ساعات مختلف شبانه‌روز متفاوت است. حداکثر میزان ترشح این هورمون در هنگام شب رخ می‌دهد و چون نوسان هورمون TSH خفیف است یک‌بار اندازه‌گیری آن برای ارزیابی میزان هورمون در گردش خون کافی است.

● تشخیص بیماری های تیرویید، چگونه است؟

تشخیص بیماری های عملکردی یا توده های تیرویید در درجه نخست، براساس شرح حال و معاینه بالینی است. پزشک، گردن شما را معاینه کرده و از شما می خواهد برای برجسته شدن غده تیرویید چانه خود را بالا برده و آب دهان خود را ببلعید. دیگر آزمایش هایی که پزشک ممکن است برای شما درخواست کند عبارتند از:

۱) سونوگرافی گردن و غده تیرویید

۲) اندازه گیری هورمون های تیرویید در خون

۳) اسکن رادیو اکتیو

۴) نمونه برداری از سلول های تیرویید با استفاده از سوزن ظریف

۵) عکس قفسه سینه

۶) سی تی اسکن یا ام.آر.آی

۷) نمونه برداری از سلول های تیرویید با سوزن ظریف

اگر توده ای در تیرویید شما وجود داشته باشد، ممکن است پزشک انجام یک نمونه برداری با سوزن ظریف را برای شما انجام دهد. این کار بی خطر و به نسبت بدون درد است. سوزنی از روی پوست وارد توده شده و از آن نمونه برداری می کند. درد مختصری بعد از انجام این کار ممکن است وجود داشته باشد. این آزمایش، اطلاعات مفیدی را در مورد توده موجود در غده تیرویید دراختیار پزشک قرار می دهد و به ویژه به او در افتراق توده های خوش خیم از بدخیم کمک می کند.

● چه موقع غده تیرویید غیرطبیعی است؟

بیماری های غده تیرویید بسیار شایع بوده و میلیون ها نفر را در سراسر دنیا مبتلا می کند. شایع ترین بیماری های تیرویید، پرکاری و کم کاری این غده است. در هر دو حالت، غده تیرویید ممکن است بزرگ تر از حد نرمال باشد. بزرگی غده تیرویید را گواتر می نامند. گاهی اوقات التهاب غده تیرویید باعث بزرگی آن می شود. بیماران ممکن است دچار توده یا گره در غده تیرویید شوند. این توده ها ممکن است به آرامی یا بسیار سریع بزرگ شوند. این توده ها حتما باید به وسیله پزشک بررسی شوند.

چرا امروزه مشکلات تیروئید گسترش یافته؟

۱٫ استرس: استرس به هر شکل اعم از جسمی، عاطفی، اقتصادی، زندگی در شهرهای شلوغ و پر سر و صدا و غیره باعث بهم خوردن توازن مواد معدنی در بدن و تعادل تیروئید می شود. هرگاه شخصی تحت استرس قرار می گیرد غدد آدرنال(فوق کلیوی) به کمک بدن شتافته و با تولید هورمون های مختلف به بدن کمک می کند تا از حالت فشار و استرس خارج شود به همین دلیل ممکن است شما بارها هنگام استرس دردی در ناحیه کلیه ها احساس کرده باشید، این امر موجب مصرف مقدار زیادی عنصر روی و منیزیوم توسط بدن می گردد، استمرار استرس موجب مصرف بیشتر و در نهایت تخلیه ذخایر روی، منیزیوم و برخی دیگر از ویتامین ها و مواد معدنی و به هم خوردن توازن آن ها در بدن می گردد. بسیاری از مواد معدنی که هنگام استرس از بدن فرد حذف می شوند برای فعالیت صحیح غده تیروئید مورد نیاز می باشند.

۲٫ وجود مواد و عناصر تداخل کننده با عملکرد عنصر ید: امروزه در آب و مواد غذایی، هالوژن ها مانند فلوریدها، کلریدها، برمیدها به فراوانی وجود دارند که می توانند جایگزین ید در تیروئید شوند. این مواد با جذب و متابولیزم ید تداخل دارند و وقتی آن ها جایگزین ید در بدن شوند، غده تیروئید دچار اختلال در فعالیت می شود.

۳٫ ازدیاد مس و جیوه در بدن: امروزه تقریباً اکثر افراد دارای مس و جیوه مازاد در بدنشان به خاطر آلودگی محیط زیست می باشند. این دو عنصر با عناصری مثل روی، سلنیوم و منگنز که تیروئید جهت فعالیت خود به آن ها نیاز دارد تداخل عملکرد دارند، مس عنصر ضروری برای سلامت انسان است اما ازدیاد آن موجب اختلال در عملکرد غده تیروئید می شود، غده تیروئید نسبت به مس بسیار حساس است. بخشی از آن به این دلیل است که تیروئید به آسانی توسط سیستم اعصاب سمپاتیک  تحت تاثیر  قرار می گیرد. مشکلاتی از قبیل کم کاری یا پرکاری تیروئید رابطه مستقیم با عدم تعادل مس در بدن دارند.

جیوه نیز از طریق مواد مصرفی در پر کرده دندان ها(آمالگام)، خوردن بیش از حد ماهی و سایر آبزیان وارد بدن انسان شده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد بخش های مختلف بدن مانند کبد، غده تیروئید و… می شود، بسیاری از بیماری دیگر مانند ام اس نیز رابطه مستقیم با ازدیاد جیوه در بدن دارند.

۴٫ کمبود مواد معدنی و ویتامین ها به دلیل تغذیه نادرست و کاهش کیفیت مواد غذایی: مردم به علت مشغله و نوع زندگی تمایل بیشتری به خوردن غذاهای فست فود و آماده دارند. معمولاً این غذاها دارای کالری زیاد و فاقد مواد مغذی به اندازه کافی هستند، همچنین کاهش کیفیت مواد غذایی به دلیل استفاده از هورمون ها برای پروار کردن دام ها و طیور و روش های رویش سریع در پرورش میوه ها و سایر مواد غذایی، سبب تهی شدن آن ها از مواد معدنی و ویتامین ها شده است. کمبود مواد معدنی مانند روی، ید، سلنیوم، منگنز، ویتامین سی و ویتامین های گروه B در فعالیت این غده ایجاد اختلال می نمایند، میزان کافی تمامی این عناصر در بدن برای عملکرد صحیح غده تیروئید لازم می باشند.

۵٫  عفونت و سرطان ها در بدن نیز فعالیت غده تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهند.

منابع:
دانشنامه رشد
ویکی پدیا
روزنامه شرق
مؤسسه درمانی استان قدس
گرداوری و تنظیم:
kamkarii.ir

درباره‌ی مهدی مسعودناصری

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *