کم کاری تیروئید و انواع آن

هیپوتیروئیدی یا Hypothyroidism یا کم‌کاری غده تیروئید در بین بیماری‌های غدد درون ریز شایع‌ترین بیماری پس از دیابت است. به زبان ساده این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که غده تیروئید نتواند به اندازه نیاز بدن هورمون تولید کند. T3 و T4  هورمون های  اصلی ترشحی از غده تیروئید هستند. این هورمونها وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد بدن را برعهده دارند. این بیماری در زنان سه برابر شایع‌تر از مردان است.

علائم بالینی

ضعف و خستگی، خواب‌آلودگی، پوست خشک، خشن و سرد، عدم تحمل سرما، کاهش تعریق، برادی کاردی یا کندتپشی قلب،  بزرگ شدن زبان، ورم صورت (میکسدم)، فراموشکاری، یبوست، افزایش وزن، اختلالات قاعدگی، سقطهای مکرر، تاخیر در رفلکس ها،کم‌خونی، درد مفاصل و عضلات. این بیماری در بالغین سیر کندی دارد و تدریجی است. علائم کم کاری غده تیروئید بسیار کند و در طول ماه ها و حتی سالها بروز می کند.

در مراحل ابتدایی ممکن است علائم کمی بروز کند چرا که بدن توانایی جبران نسبی غده تیروئید از کار افتاده را با افزایش تحریک آن دارد. این مسئله بسیار شبیه فشار دادن پدال گاز برای حرکت با سرعت قبلی در وقتی که ماشین از تپه بالا می رود است.

به هرحال به دلیل آنکه تولید هورمون تیروئید کاهش یافته و متابولیسم بدن کند شده است نشانه های مختلفی می تواند بروز کند.

مهمترین علائم این اختلال عبارتند از:

۱- خشکی پوست

۲- شکنندگی ناخن ها

۳- موهای زبر و کم پشت

۴- پوست زرد رنگ و متمایل به زرد

۵- کم تحرکی

۶- عدم توانایی تحمل سرما

۷- احساس ضعف، خستگی و تنبلی

۸-  پوست سرد

۹-  مشکل حافظه، افسردگی و عدم تمرکز

۱۰- یبوست

۱۱- قاعدگی نامنظم و شدید که بیش از ۵ تا ۷ روز طول بکشد

سایر علائم این بیماری که چندان رایج نیست عبارتند از:

۱- بزرگ شدن غده تیروئید

۲- افزایش وزن متوسط

۳- تورم بازو، دست ، پا و پف کردن صورت به خصوص اطراف چشم

۴- صدای گرفته و خشن

۵- درد ماهیچه ای و گرفتگی عضلات

بدلیل تنوع علائم این بیماری، بعضی مواقع با افسردگی اشتباه گرفته می شود به خصوص در دوران بارداری و بعد از آن.در افراد مسن این بیماری با آلزایمر ، اختلال مشاعر و سایر مشکلات ادراکی اشتباه گرفته می شود.

اگر هیپوتیروئیدی در دوران نوزادی به سرعت تشخیص و درمان نشود ممکن است، عقب‌ماندگی رشد جسمی یا آسیب ذهنی(کرتینیسم)اتفاق بیفتد. معروفترین علامت هیپوتیروئیدی در نوزادی بزرگی زبان، هیپوتونی (کم بودن فعالیت و تحرک)و دیر بسته شدن ملاج سر می‌باشد.

انواع کم کاری تیروئید

دریک تقسیم بندی می توان کم کاری تیروئید را به کم کاری اولیه و کم کاری ثانویه تقسیم بندی نمود:

کم کاری اولیه:

در کم کاری اولیه به هر علتی غده تیروئید قادر نیست که هورمون های تیروئیدی را تولید نماید. بیش از ۹۵ درصد از موارد مبتلایان به کم کاری تیروئید از نوع اولیه می باشد.

کم کاری ثانویه:

 در کم کاری ثانویه غده تیروئید سالم است، اما به علت وجود نقص در غده هیپوفیز یا غده هیپوتالاموس فرمان تولید هورمون ها به غده تیروئید صادر نمی شود، در نتیجه غده تیروئید کم کار می شود.

برای ترشح هورمون های تیروئید، غده هیپوتالاموس دستوری به هیپوفیز صادر می کند(TRH) پس از ان غده هیپوفیز نیز دستوری را به غده تیروئید صادر می کند(TSH). این دستور باعث می شود که سلول های تیروئید شروع به تولید هورمون های تیروئیدی نمایندکنند(T3 و T4).

اگر این مسیر به هر دلیلی اسیب ببیند، هرچند که تیروئید سالم باشد، هورمون ها تولید نشده و فرد مبتلا به کم کاری می شود.

عواملی که باعث می شود خود غده تیروئید اسیب ببیند و کم کاری به وجود اید:

• برداشتن تیروئید با جراحی (مثلا در گواتر شدید یا سرطان تیروئید)
• کمبود ید، که در این مورد غده تیروئید بزرگ می‌شود (گواتر)
•  استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید برای درمان سایر بیماری‌های تیروئید
• مصرف داروهایی مانند لیتیوم

• داروها:

 استفاده از داروهایی همچون لیتیوم (Lithium) ( داروی درمان افسردگیهای دو قطبی) ، نیتروپروساید (Nitro prusside) (داروی درمان فشار خون) ، دوز بالای ید و آمیودارون نیز می‌تواند کم کاری تیروئید ایجاد کنند. اگر بیمارانی که چنین داروهایی مصرف می‌کنند به طور منظم توسط پزشک معالج کنترل شوند، امکان ایجاد بروز چنین اثراتی جانبی از دارو نادر خواهد بود.

• التهاب  حاد تیروئید

تیروییدیت تورم و التهاب تیرویید است. التهاب دردناک تیروئید که علت آن نامشخص است. گرچه این نوع کم کاری  معمولاً موقتی است ولی در درصد کمی از موارد می تواند دائمی شود. بسته به دوره زمانی تورم تیرویید می تواند هم باعث کم کاری و هم باعث پرکاری تیرویید شود، بنابراین علایم ممکن است متفاوت باشد. بیماری های دستگاه ایمنی، داروها، و عفونت ها ممکن است باعث پیشرفت این بیماری شود.

• التهاب تیروئید هنگام بارداری و یا پس از زایمان:

مدت کوتاهی پس از زایمان ممکن است تیروئید وارد یک دوره پرکاری و به دنبال آن کم کاری شود و اکثراً پس از آن به عملکرد طبیعی خود باز می گردد. عوارض تیرویید بعد از زایمان معمولا بعد از چند ماه بهبود می یابد و درمان طولانی مدت نیاز ندارد.

• هیپوتیروئیدی خود ایمنی  (تیروئیدیت هاشیموتو):

 شایعترین کم کاری تیروئید در بالغین است که غده تیروئید توسط سیستم ایمنی بدن مورد تهاجم قرار می‌گیرد.

• سرطان تیرویید

گاه سلولهای غیرمعمول تومور یا توده در تیرویید ایجاد می شود. بیشتر این تومورها خوش خیم هستند. ولی برخی هم بدخیم هستند. که به سلولهای دیگر بدن نیز حمله می کنند. سرطان ندرتا بدون هیچ علایمی اتفاق می افتد حتی یک توده کوچک در تیرویید بایستی مورد توجه قرار گیرد. گاهی ضربه های کوچک به گوش، فک یا گردن باعث این بیماری می شود. تومورهای بزرگ می تواند باعث آسیب به تارهای صوتی، نای،مری و منجر به اختلال گفتاری، تنفسی  و بلع شود. در بعضی موارد سرطان تیرویید باعث علایم کم کاری یا پرکاری میشود، اما در اکثر مواقع سطح هورمون های تیرویید نرمال است.

• شروع خودبخودی:

 ممکن است بدون علت واضحی تولید هورمون های تیروئید کاهش پیدا کند.

•       پرتودرمانی:

 استفاده از پرتو درمانی برای معالجه سرطانهای سر و گردن می تواند بر غده تیروئید شما اثر بگذارد و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید گردد.

• بیماری مادرزادی:

به طور تقریبی یک کودک از هر ۳۰۰۰ کودک متولد شده در ایالات متحده با نقص در غده تیروئید و یا بدون داشتن غده تیروئید متولد می شود. در اغلب موارد غده تیروئید به دلایل ناشناخته ای به میزان طبیعی رشد و نمو نمی یابد ولی برخی کودکان به یک نوع ارثی از این اختلال مبتلا هستند. کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید ارثی اغلب در هنگام تولد طبیعی به نظر می رسند و به همین علت است که امروزه نیازمند غربالگری تیروئید بر نوزادان تازه متولد شده هستیم.

منابع:

ویکی پدیا

دانشنامه رشد

پزشکان بدون مرز….

گرداوری و تنظیم: kamkarii.ir